İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KANUNA GÖRE İŞVEREN VEKİLİ KİMDİR? İŞVEREN VEKİLİNİN SORUMLULUKLARI NELERDİR?

6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu’nda yer alan yükümlülüklerin sorumlusu büyük ölçüde işveren ve işveren vekilidir. 6331 sayılı Kanun işveren yanında her ne kadar tanım olarak ortaya koymasa da işveren vekilini de çalışanlar için sağlıklı ve güvenli bir çalışma ortamı temini hususunda sorumlu tutmaktadır. Bu durumda gerekli önlemlerin alınmamasından doğacak sorumluluklardan da işveren vekili sorumlu olduğu aşikârdır. 

Özellikle gerekli iş sağlığı ve güvenliği önlemlerinin alınmasında işveren vekilinin sorumluluğu, işyerinde meydana gelen iş kazalarında işveren vekilinin sorumluluğunun kapsamı, işyerine uygulanan idari para cezalarında yükümlülüğünü ve uygulanan idari para cezalarının işveren vekiline rücu edilip edilemeyeceği doktrinde ve uygulamalarda en çok tartışılan konular olarak öne çıkmaktadır

İşveren vekili

6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu’nda tanım olarak bulunmamaktadır. İş hukukuna ve iş güvenliği uygulamalarına başvurularak işveren vekili kavramı ortaya koyulmaktadır. Kavram olarak bakıldığında işveren vekili kavramının son derece geniş olarak çizilmekte olduğu görülmekte ve işveren vekilinin sorumluluk kapsamının nerede başlayıp nerede bittiği doktrinde ve uygulamalarda yoğun bir şekilde tartışılmaktadır. 6331 sayılı Kanunun 3’üncü maddesinde “İşveren adına hareket eden, işin ve işyerinin yönetiminde görev alan işveren vekilleri, bu Kanunun uygulanması bakımın dan işveren sayılır” ibaresiyle Kanun nezdinde işveren ve işveren vekilinin Kanunun öngörmüş olduğu normların ve hükümlerin yürütülmesinde eşit sorumluluğa sahip olduğunu ortaya koyulmaktadır. İş sağlığı ve güvenliği konusunda işyerinde genellikle birden fazla işveren vekili bulunmaktadır. Her ne kadar 6331 sayılı Kanunun uygulanması hususunda işveren ve işveren vekili aynı seviyede sorumlu görülse de bütün işveren vekilleri aynı derecede sorumlu tutulmaları mümkün değildir. Bu noktada 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu’na göre kimlerin işveren vekili sayıldığı ve işveren vekili nin sorumluluklarının kapsam ve sınırının tespiti önemli bir konu olarak öne çıkmaktadır.

6331 SAYILI İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KANUNU’NDA İŞ VEREN VE İŞVEREN VEKİLİ AYRIMI

Kanun’da  işverenin tanımı “Çalışan istihdam eden gerçek veya tüzel kişi yahut tüzel kişiliği olma yan kurum ve kuruluşları” şeklinde yapılmıştır. Bu durumda işyerinde iş sağlığı ve güvenliği yönünden işveren olarak tanımlanan kişi veya kişiler belirli özellik ve sıfatlara sahip olması gerekmektedir. Öncelikle işçi çalıştırmalı, çalıştırılan işçi ile yapılan sözleşmenin bir unsuru olarak işin görülmesini isteme hakkına sahip olmalı ve en üst düzeyde talimat verme yetkisi bulunmalıdır.Tanımdan anlaşılacağı gibi 6331 sayılı Kanun’a

göre sadece bir işçi bile istihdam eden işveren sayılmakta, işçinin sigortasının yapılarak kayıt altına alınmasının veya iş hukukuna göre çalışma şeklinin bir önemi olmamaktadır.

Sigorta yaptırmaksızın kayıt dışı olarak kısmı süreli bir işçi dahi çalıştıran 6331 sayılı Kanun’a  göre işveren olarak kabul edilmektedir. Bu durumda yanında çırak çalıştıran veya bir tane bile işçi istihdam eden market, manav, kasap gibi esnaflar dahi İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu’na göre işverendir. Aynı şekilde her hangi bir sektörde faaliyet gösteren binlerce kişi çalıştıran bir anonim şirketinde işveren tüzel kişilik olan anonim şirketidir.  Bunun yanında tüzel kişiliği bulunmayan iktisadi işletmeler, üniversiteler veya kamu kurumları da çalışan istihdam ettikleri sürece işveren olarak sayılmaktadır.

İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu’nda işveren vekilinin tanımı bulunmamaktadır. İş Hukuku’na göre işveren vekilinin iki seçici özelliği mevcuttur; işveren adına hareket etme ve işin, işyerinin ve işletmenin yönetiminde görev almak.Bu iki seçici özelliğin yanı sıra bir kişinin işveren vekili olarak kabul edilebilmesi için gerekli bilgi ve ehliyete sahip olması gerekmektedir. Özellikle sadece işverenin belirli yükümlülüklerden kaçmak için göstermelik işveren vekili belirlemesi yeterli değildir. Bir kimsenin 6331 sayılı Kanuna göre işveren vekili olarak değerlendirilebilmesi için gerçek manada işveren vekili tarafından kendisine yetki ve imkân verilmiş olması, işveren vekilinin verilen yetki ve imkânları kullanabilmesi, bunun yanı sıra işveren vekilinin görevlendirilmiş olduğu konuda bilgi ve ehliyet sahibi olması gerekmektedir.

Yetki ve yönetim noktasında görüldüğü gibi iş sağlığı ve güvenliği yönünden bir kişinin işveren vekili olarak değerlendirilmesi için işveren adına işin tamamından ziyade bir kısmının yönetiminde bulunması yeterlidir. İşyerinde bir kişinin işveren vekili olarak tanımlanabilmesi için her hangi bir vekâletname veya imza yetkisine gerek olmamakta sadece işin, işyerinin ve işletmenin bir kısmında yönetim hakkı kendisine verilmesi yeterli olmaktadır

.

SOSYAL SİGORTALAR VE İŞ GÜVENLİĞİ YÖNÜNDEN İŞVEREN VEKİLİ KAVRAMININ KARŞILAŞTIRILMASI

İş sağlığı ve güvenliği konusunda işveren vekili kavramı yönetim hakkının niteliği noktasında sigorta mevzuatından ayrılmaktadır. İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu kapsamında birinin işveren vekili sayılabilmesi için sosyal güvenlik mevzuatının aksine işin ve işyerinin bütününden sorumlu olmasına gerek yoktur.

5510 sayılı Sosyal Sigortalar Kanunu’na göre bir kişinin işveren sayılabilmesi için yürütülen mal veya hizmet üretiminin bütününde yönetim yetkisi olması gerekirken 6331 sayılı Kanuna göre üretimin sadece bir bölümünde yönetim görevini üstlenen kişiler de işveren vekili olarak değerlendirmektedir. Örneğin bir anonim şirketinde işveren vekili sosyal sigortalar mevzuatına göre işin ve görülen hizmetin bütününün yönetim görevini yapan genel müdürdür. Buna karşılık İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu’na göre genel müdürün yanında işin bir bölümünün yönetiminden sorumlu üretim müdürü, personel şefi hatta formen ve ustabaşı dahi işveren vekili olarak kabul edilebilir.

(Alıntıdır)