Elektrik Tesislerinde Topraklamalar Yönetmeliğinin 7. ve 10. maddeleri gereğince topraklama zorunlu hale getirilmiştir. Ayrıca Elektrik Tesislerinde Topraklamalar Yönetmeliğinin EK P bölümü, İş Ekipmanlarının Kullanımında Sağlık ve Güvenlik Şartları Yönetmeliği gereği tesislerin Topraklama Ölçümü peryodik olarak yapılması zorunlu tutulmuştur.

İş Ekipmanlarının kullanımında sağlık ve güvenlik şartları yönetmeliği gereği; tesisat kurulmasında, tesisatda değişiklik (revizyon) yapıldığında, çalışma şeklinde değişiklikler yapıldığında, kazalar ve doğal olaylar sonucu değişiklik veya revizyonlardan sonra, tesisatın en az 3 ay kullanılmayıp yeniden kullanılmaya başlamadan önce, yer değişimlerinden sonra, tesisatta arızanın zamanında belirlenip giderilmesi ve sağlık ve güvenlik koşullarının korunması için Elektrik tesisatı kontrolü ve topraklama ölçümü tekrarlanmalıdır. Iş Ekipmanlarının kullanımında sağlık ve güvenlik şartları yönetmeliği ve Elektrik Tesislerinde Topraklamalar Yönetmeliği gereği sabit tesislerde en az yılda 1 defa, seyyar tesislerde en az 6 ayda 1 olmak üzere periyodik olarak kontrol ve ölçümleri yaptırılmalıdır.

Topraklama ölçümü esnasında RCD / Kaçak Akım Röleleri (Nominal hata akımı 10 mA olan RCD’ler) açılıp kapanabilir.  Şebeke tipine göre ve ölçüm yapılacak alanda toprak olup olmadığına göre ölçüm şekli belirlenir.

Elektrik İç Tesisleri Yönetmeliği ve Elektrik Tesislerinde Topraklamalar Yönetmeliği ‘ne göre Topraklama Ölçümleri gerçekleştirilir. Topraklama Tesisatının uygunluğu gözle ve ölçüm cihazı ile topraklama veya çevrim empedansı ölçülerek yapılmaktadır.

Ölçümler AG Ana Elektrik Panosundan başlayarak topraklama ölçümü gerçekleştirilir. Ölçümden önce istenen ön hazırlıklar müşteri tarafından yapılmış olmalıdır. Ön hazırlıklarda istenen evraklar kontrol öncesi Kontrol Mühendislerimize verilmelidir. Kontrol sırasında istenen bilgiler ve sorular sorulara doğru cevap vermek ölçüm doğruluğunu artıracak ve kontrolü kolaylaştıracaktır.

Topraklama Ölçümünde;

• Topraklayıcı Tesis Şekli ( Ring, Temel, Yüzeysel, Derin ve Diğer) belirlenir.
• Topraklama tesisatına bakarak, eş potansiyel bara olup olmadığı kontrol edilir.
• Şebeke Tipi : Sistem kontrol edilerek, sistemin TT, TN, IT olup olmadığı tespit edilir.
• Sistem (Şebeke Tipi) çeşidine göre ölçümler yapılır.

Topraklama / Çevrim Empedans Ölçümü yapılması gerekli yerler ve sıralaması aşağıdaki şekilde belirlenir.

• Ana Elektrik Panosu ( Bara ve Gövde )
• Eş Potansiyel Bara
• Tali Elektrik Dağıtım Panoları ( Bara ve Gövde )
• Prizler
• Makinalar (Gövde ve Topraklama Bağlantı)
• Cihazlar (Gövde ve Topraklama Bağlantı)
• Metal aksamlar (Gövde ve Topraklama Bağlantı)

Tüm tesisatın topraklama tesisatının uygun olduğunun belirtilebilmesi için, yukarıda belirtilen yerlerin ölçümü yapılarak, karşılaştırma yöntemi ile uygunluğu kontrol edilmelidir. Müşterinin talebi olması durumunda, müşterinin talep ettiği yerlerin ve noktaların ölçümü yapılır. Fakat bu durumdada Ana Elektrik Panosunun ölçümü mutlaka yapılmalıdır.

Topraklama ölçümü esnasında ölçülen noktaya bağlı bulunan Kaçak akım röleleride  test edilir. Kaçak akım rölelerine “Kaçak Akım Rölesi (RCD) Açma Kapama Süresi  ve Akım Testi” yapılır. Toroid Röle olan noktalardada hata akım ayarı toroid rölenin trip’e girerek enerjiyi kesip kesmediği test edilir. Ölçümler esnasındaki sınır değerler; şebeke tipi ve ölçüm noktasına ait açma akımı hesaplanarak belirlenir. Her ölçüm noktasının sınır değeri ayrı ayrı hesaplanır.

Dikkat !!! :

• Hata akımı koruma düzeninin arkasındaki bir yerde koruma önleminin etkisi kanıtlandığı takdirde, bundan sonra, bu hata akımı koruma  düzeni tarafından korunan bütün tesis kısımlarının, koruma iletkeni vasıtasıyla bu ölçme noktasına güvenli şekilde bağlandığının kanıtlanması yeterlidir.
• TT sistemlerinde, artık akım koruma düzenleri ve aşırı akım koruma düzenlerinin kullanılması kabul edilir. Aşırı akım koruma düzenleri, sadece R_A‘nın çok düşük değerlerinin varlığında TT sistemlerinde dolaylı temasa karşı koruma için uygulanabilir. Bu durumda TT sistemler artık akım koruma düzeneği ile korunmamış nokta olmamalıdır.
• TN sistemlerinde, artık (kaçak) akım koruma düzenleri ve aşırı akım koruma düzenlerinin kullanılması kabul edilir. Koruma; aşırı akım koruma düzenleri ile yerine getirilemiyorsa, tamamlayıcı potansiyel dengeleme uygulanmalıdır. Diğer bir yol olarak, koruma bir artık akım koruma düzeni ile sağlanmalıdır. Artık akım koruma düzeni kullanımındaki istisnalar: TN-C sistemlerinde artık akım koruma düzenleri kullanılmamalı, TN-C-S sisteminde bir artık akım koruma düzeni kullanıldığında, yük tarafında bir PEN iletkeni kullanılmamalıdır. Koruma  iletkeni ile PEN iletkeninin bağlantısı, artık akım koruma düzeninin kaynak tarafında yapılmalıdır.
• IT sistemlerinde, yalıtım izleme düzenleri, aşırı akım koruma düzenleri, artık akım koruma düzenlerinin kullanılması kabul edilir.
• IT sistemlerinde ilk arızanın ortaya çıkmasında otomatik ayırma genellikle gerekmez.

Ölçüm ve kontroller yapılırken, ikaz ve öneriler belirtilirken aşağıdaki konulara dikkat edilir.

• Yanıcı sıvı veya gazlar için kullanılan borular ile sıcak su borusu şebekesi vb. metal boru şebekeleri kesinlikle topraklayıcı olarak kullanılamazlar. Fakat bu koşul bu tesislerin potansiyel dengeleme düzeni olarak kullanılmasını engellemez.
• Yeni yapılacak binalarda temel topraklayıcı tesis edilmesi zorunludur.
• Koruma iletkeni üzerine anahtarlama elemanı bağlanamaz.
• Toprak sürekliliğinin elektriksel olarak izlenmesinin kullanıldığı yerlerde, buna ilşkin bobinler koruma iletkeni üzerine bağlanamaz. (Toroid Röle)
• Elektriksel işletme elemanlarının gövdeleri, özel durumlar haricinde, başka elektrik işletme elemanlarının koruma iletkeni olarak kullanılamaz.
• Aşırı akım koruma düzenleri ile birlikte kullanılan koruma iletkenleri: Aşırı akım koruma düzenleri dolaylı dokunmaya karşı koruma olarak kullanılıyorsa, koruma iletkeni, ana ve nötr iletkenler gibi aynı güzergah üzerinde tesis edilmelidir veya koruma iletkeni bunların hemen yakınına döşenmelidir.
• Koruma iletkeni sadece, beslemesi bir hata durumunda çalışmaya başlayan bir koruma düzeni ile kesilen işletme elemanlarının gövdelerine bağlanabilir.
• TN sistemlerde; hiçbir durumda faz iletkeni, PEN iletkeni olarak çalışmamalıdır.
• TN sistemlerde; ana potansiyel dengelemenin  etki alanı dışında kullanılabilecek diğer koruma düzenleri; ayırma transformatörü ile besleme ve ek yalıtım uygulanmasıdır.
• TN Sistemlerinde (şebekelerinde), sabit döşenmiş olmak kaydıyla ve en küçük iletken kesitinin bakır için 10 mm² veya alüminyum için 16 mm² olması durumunda, hem koruma, hem de nötr iletkeni olan tek bir iletken kullanılabilir. İlgili tesis kısmı bir hata akımı koruma düzeni ile korunuyorsa buna izin verilmez.
• PEN iletkeni, kaçak akımların önlenmesi amacıyla  beklenen en yüksek gerilime uygun olarak yalıtılmalıdır. Anahtarlama ve kumanda dolaplarının içinde PEN iletkeninin yalıtılmasına gerek yoktur.
• Ana topraklama baraları: Her tesiste bir ana topraklayıcı barası öngörülmek zorundadır. Aşağıdaki iletkenler bunlara bağlanmalıdır:

1. Topraklama iletkenleri,
2. Koruma iletkenleri,
3. Ana potansiyel dengeleme iletkenleri,
4. Gerektiği taktirde, fonksiyon topraklaması için kullanılan topraklama iletkenleri.

• Ana potansiyel dengeleme: Her binada, aşağıdaki iletken bölümler potansiyel dengeleme hattına  bağlanmalıdır.

1. Ana koruma iletkeni,
2. Ana topraklama iletkeni ve ana topraklama bağlantı ucu,
3. Gaz, su gibi bina içindeki besleme sistemlerine ilişkin metal borular,
4. Yapısal metal bölümler, uygulanabiliyorsa merkezi ısıtma ve iklimlendirme sistemleri. (Bina dışından başlayan bu gibi iletken bölümler, mümkün olduğunca bina içinde, girişlerine yakın noktalarında irtibatlandırılmalıdır.)

• Besleme kablosunun veya bunun mahfazasının içinde bulunmayan her koruma iletkeninin kesiti, hiçbir şekilde; mekanik koruma kullanılmış ise 2,5 mm2 den, mekanik koruma kullanılmamış ise 4 mm2 den küçük olamaz.
• Koruma iletkeni; çok damarlı kablo ve hatlardaki iletkenler, gerilimli iletkenler ile aynı mahfaza içindeki yalıtılmış veya çıplak iletkenler, sabit olarak döşenmiş çıplak veya yalıtılmış iletkenler, kabloların kılıfı, ekranı ve zırhı gibi uygun metal kılıflar, iletken ve hatlar için metal borular veya diğer metal kılıflar, özel şartlar sağlanması durumunda uygun yabancı iletken kısımlarından oluşabilir. (Not: Metal su boruları, genel olarak bu koşulları sağlamazlar. Gaz boruları koruma iletkeni olarak kullanılamazlar, Yabancı iletken kısımlar PEN iletkeni olarak kullanılamazlar.)
• Alçak gerilim tesislerinde dolaylı temasa karşı koruma yöntemleri aşağıdaki şekilde olabilir.

1. Beslemenin otomatik olarak ayrılması ile koruma,
2. Koruma sınıfı II olan donanım kullanarak veya eşdeğeri yalıtım ile koruma,
3. İletken olmayan mahallerde koruma,
4. Topraklamasız tamamlayıcı yerel (mahalli) eşpotansiyel kuşaklama ile koruma,
5. Elektriksel ayırma ile koruma,

• Aşağıdaki örneklerde gösterilen önlemler, gerektiğinde sağlanmalıdır:

1. Metal bölümlerin topraklama sisteminin bulunduğu alandan dışarı çıktığı noktadan  devamlılığının kesilmesi,
2. İletken bölümlerin veya alanların yalıtılması,
3. İletken bölümlerin veya alanların etrafına, dokunmayı engellemek üzere uygun engeller tesis edilmesi,
4. Farklı topraklama sistemlerine bağlı bölümler arasına yalıtkan engellerin tesis edilmesi,
5. Uygun potansiyel düzenlenmesi yapılması,
6. Uygun düzenler kullanılarak aşırı gerilimlerin sınırlandırılması.

• IT sistemlerinde ilk arızanın ortaya çıkmasında otomatik ayırma genellikle gerekmez.